Jeroen Niemans
Er ligt een bal voor open doel. Bijna alle gemeenten in ons land werken aan een omgevingsvisie. Het kaartje op deze website dat al deze gemeenten in kaart brengt verschiet van kleur. De blik is op de toekomst gericht. En thema’s zoals energietransitie en gezondheid bieden de kans om de omgevingsvisie midden in de maatschappelijke discussie te positioneren: het gesprek over de inrichting van onze ruimte als verbindend element tussen urgente opgaven. Als we het goed aanpakken biedt de Omgevingswet de kans een stevige visie op de toekomst maatschappelijk en politiek relevant te maken. Help, straks gaat het nog leuk worden ook!
Maar pas op, voor het zover is zijn er nog een heleboel valkuilen die we moeten ontwijken. “De Omgevingsvisie daagt het ruimtelijk domein uit om omgevingsbeleid echt integraal, gedragen en politiek te maken” schreef mijn collega Brechtje van Boxmeer. Ik grijp die uitdaging graag met beide handen aan en kan daar heel vrolijk van worden, maar er zijn ook vakgenoten die vooral de beren op de weg zien. Om hen over de streep te trekken om blijmoedig mee te pionieren drie redenen waarom ik geloof dat werken aan een Omgevingsvisie leuk kan zijn. Iedereen die daar zin van krijgt om te experimenteren met een Omgevingsvisie nodig ik uit het komend jaar in het kader van ‘Aan de slag met de Omgevingswet’ mee te doen met een reeks pilots. Tot 8 maart kunnen gemeenten en provincies zich aanmelden om mee te doen als pilot omgevingsvisie.
Explosie van creativiteit
Allereerst zie ik om me heen een heleboel creativiteit los komen bij mensen die nadenken hoe het maken van een Omgevingsvisie anno 2017 vorm kan krijgen. Daarin wordt het veel te krappe standaard jasje waarop in het verleden structuurvisies werden gemaakt vol bravoure uitgetrokken. Denk bijvoorbeeld aan het idee van Jan-Willem Wesselink om te starten met het opstellen van een omgevingsmissie. Dit kan als Leitmotiv als uitgangspunt dienen voor elke stap die voortaan gezet wordt richting omgevingsvisie en omgevingsplan. Ik zie het tegeltje met de omgevingsvisie al hangen op de werkkamer van de wethouder. Maar ook het idee van het ophalen van input middels een omgevingswandeling, zoals Kristel Lammers beschrijft in haar lezenswaardige essay over haar ontdekkingsreis naar de veranderopgave van de Omgevingswet, lijkt me inspirerend. Ik wens iedere projectleider van een omgevingsvisie stevige wandelschoenen toe.
Verbeelding aan de macht
Een tweede kans die de omgevingsvisie biedt is om al onze ontwerpkracht in te zetten. Zoals Jesse Hofmann en Peter Pelzer schrijven is het ”cruciaal om de omgevingsvisies te verbinden met tastbare en doordachte toekomstbeelden”. Mede omdat een omgevingsvisie vormvrij is kunnen we de sprong wagen en van een omgevingsvisie veel meer te maken dan een traditionele beleidsstuk. Zorg dat de inspiratie er vanaf druipt. Of zoals ik het ene jonge ondernemer ooit in een ‘stadsgesprek’ hoorde formuleren: “maak een visie waarvan ik zin krijg om mee te doen”.
Het politiek maken
Als laatste moeten we niet schromen de Omgevingsvisie politiek te maken. Niet de kool en de geit sparen maar scherpe keuzes maken. Dat betekent lastige keuzes niet uit de weg gaan. En het zal ook wel gaan schuren. Maar zonder wrijving geen glans. En dat zal een omslag vragen voor een vakgebied dat vaak inzet op het apolitiek maken van hun werk. Want dan kom je sneller van A naar B. Maar ik ga liever via een stevige politiek en maatschappelijk debat naar Beter. Als deze drie elementen allemaal samen komen in de Omgevingsvisie dan gaan we scoren. En kan de Omgevingswet een vakgebied dat in de touwen hing er weer langzaam bovenop helpen.
3 maart 2017
