Op 19 december 2019 heeft gemeente Winterswijk de ‘Omgevingsvisie Buitengebied Winterswijk’ vastgesteld. De gemeente ligt in de provincie Gelderland. In Winterswijk wonen 28.854 mensen (1 januari 2020).
De omgevingsvisie
De visie betreft het buitengebied van Winterswijk en kent twee functies. De visie fungeert als afwegingskader voor initiatieven, die niet in het bestaande bestemmingsplan buitengebied passen. Hiernaast is de visie het inhoudelijk kader voor de opvolger van het bestemmingsplan buitengebied: het omgevingsplan. Dit omgevingsplan zal na deze omgevingsvisie worden opgesteld. De gemeente maakt in de visie duidelijk dat zij het doel van de Omgevingswet (uitnodigingsplanologie) onderschrijft. In een schema is opgenomen hoe via toelatingsplanologie en via ontwikkelingsplanologie naar uitnodigingsplanologie wordt toegewerkt. In dit schema wordt onder meer de (veranderende) rol van de overheid toegelicht. Bij het opstellen van de omgevingsvisie heeft de gemeente drie punten willen verankeren: samenwerking met de inwoners en ondernemers in het buitengebied; integratie van het sectorale beleid en het bruikbaar maken van de visie voor de beoordeling van initiatieven. In de visie wordt in een kadertekst uitgebreid ingegaan op de rol die de gemeente voor zichzelf ziet in het opstellen en uitvoeren van het omgevingsbeleid. De visie is opgesteld door de gemeente in samenwerking met LOS stadomland.
Omgevingskwaliteit
Er worden vijf kernkwaliteiten van Winterswijk onderscheiden: ten eerste de bijzondere geologische en aardkundige kenmerken, ten tweede de bijzondere en hoge kwaliteit van het cultuurlandschap, ontstaan door menselijk gebruik in het verleden. Als derde de ecologische waarden en milieukwaliteit, die zijn ontstaan als gevolg van de opbouw van het landschap. Vierde kernkwaliteit is de leefbaarheid in het landelijk gebied als gevolg van de sociale samenhang en de vijfde is het economisch functioneren van het landelijk gebied, dat bijdraagt aan de binding van inwoners en in veel gevallen een (financiële) drager is van de bijzondere kenmerken van het landschap.
Als gevolg van deze vijf kwaliteiten richt Winterswijk haar keuzes op het veiligstellen, behouden en bevorderen van die kwaliteiten die bepalend zijn voor de identiteit en het laten van ruimte voor initiatieven die aan die kwaliteiten bijdragen. De gemeente wil kunnen sturen op effecten die per saldo leiden tot een initiatief dat bijdraagt aan de omgevingskwaliteit, wat zij ziet als kern van de visie. Dit houdt in dat nieuwbouw of uitbreiding van bebouwing meer moet zijn dan louter waardetoevoeging; kwaliteit toevoegen is het hoofddoel.
Om de kwaliteiten operationeel te maken is in de visie een aanzet voor de Atlas Omgevingskwaliteit gemaakt. Doel is om de mogelijkheid te bieden via één druk op een kaart alle relevante waarden met bijbehorende randvoorwaarden voor een bepaalde locatie in beeld te krijgen. De Atlas is behulpzaam bij het beantwoorden van twee vragen: ik heb een plek in gedachten, wat mag ik daar? En ik heb een plek in gedachten en daar een idee voor? Mag dat? Zo ja, onder welke voorwaarden? De gemeente overweegt zogeheten ‘hints’ op te nemen, waarmee zij wil laten zien in welke in richting initiatiefnemers kunnen denken als zij in de omgevingskwaliteit willen investeren.
De Atlas is een digitaal hulpmiddel, dat onderdeel gaat worden van de gemeentelijke website. De Atlas zal ook basiswaarden omtrent natuur en landschap opnemen. Hiertoe werkt Winterswijk met de provincie samen aan een kaart die zal worden toegevoegd aan de Atlas om te kunnen sturen op biodiversiteit. Dat geldt ook voor het aspect cultuurhistorisch waardevolle elementen. Ook hiervoor wordt een kaart in de Atlas opgenomen.
Participatie
De gemeente Winterswijk is in 2015 gestart met het proces om de omgevingsvisie op te stellen. Via een aantal bewonersavonden en een actieve inbreng van BSV (Stichting Buurtschappenvisie), OBW (Ondernemersvereniging Buitengebied Winterswijk) en LTO is een breed beeld ontstaan van de vraagstukken die leven in het buitengebied van Winterswijk. In deze fase zijn vijf brede informatieavonden georganiseerd, 25 belangenorganisaties geïnterviewd en 38 beleidsdocumenten van de gemeente geanalyseerd. De uitkomsten van deze ‘wensenfase’ is in maart 2016 aan alle belangstellenden gepresenteerd. Dit alles mondde uit in een startnotitie. Deze is uitgebreid besproken met de samenleving en hierover heeft inspraak plaatsgevonden. In 2017 is deze startnotitie vastgesteld door de gemeenteraad van Winterswijk. Deze was vertrekpunt voor de fase van opstellen van de omgevingsvisie. In januari 2018 was de eerste conceptversie van de visie gereed. Januari 2019 hebben er twee zogeheten ‘gebiedsdialogen’ plaatsgevonden. Daar is met inwoners, aan de hand van een twintigtal concrete casussen, nagedacht over de uitwerking van de visie.
Wat betreft participatie door initiatiefnemers is in de visie een uitgebreid onderdeel opgenomen wat en hoe initiatiefnemers kunnen verwachten. Uitgelegd wordt dat gelijke regels voor iedereen toch kunnen leiden tot verschillende beslissingen over wat er wel en niet mag op een plek. De eigenheid van de plek en de context zijn hiervoor bepalend. Initiatieven worden niet op het gebruik (de functie, de bestemming) of de maten en volumes van bebouwing beoordeeld, maar op de effecten die uitvoering van het initiatief bij realisatie zal hebben op de fysieke leefomgeving. Voor initiatiefnemers geldt de Winterswijkse ‘betrokkenenparagraaf’: een Participatiedocument dat in 2020 zal worden vastgesteld.
