Op 16 februari 2022 heeft de gemeente Westerkwartier de ‘Omgevingsvisie Westerkwartier’ vastgesteld. Westerkwartier is in 2019 ontstaan uit de gemeenten Grootegast, Leek, Marum en Zuidhorn en een deel van de gemeente Winsum. Westerkwartier ligt in de provincie Groningen en heeft 64.345 inwoners (31 januari 2022).
De omgevingsvisie
De Omgevingsvisie van de gemeente Westerkwartier is het strategische document voor de fysieke leefomgeving waarin alle ambities op hoofdlijnen met elkaar afgewogen worden, vanuit één overkoepelende langetermijnvisie. De visie beschrijft het toekomstbeeld van Westerkwartier in 2040.
In zogenaamde Gebiedskompassen staan de ambities en keuzes van de gemeente. Deze worden concreet gemaakt voor negen deelgebieden, waarvan het karakter, de bijzonderheden en de koers worden beschreven. De ambities zijn als volgt verwoord: ‘Verborgen met de omgeving, verbonden met elkaar’, ‘Een toekomstbestendig Westerkwartier voor jong en oud’, ‘Een bedrijvig Westerkwartier in een sterke regio’, ‘Een gastvrije, aantrekkelijke niet-stedelijke woongemeente’. Deze vier ambities zorgen ervoor dat de opgaven in de fysieke leefomgeving integraal worden benaderd. Bij elk van deze vier ambities worden keuzes gemaakt die richtinggevend zijn, soms strategisch en soms al iets meer gedetailleerd.
De omgevingsvisie is als interactieve website te raadplegen en als pdf te downloaden.
Omgevingskwaliteit
De gemeente Westerkwartier is een plattelandsgemeente met stedelijke ontwikkelkracht. Het landschap is divers en geeft met onderdelen als de Reitdiep-zone en het Nationaal Landschap Middag-Humsterland ruimte aan enerzijds de landbouwsector en anderzijds aan natuur, recreatie en toerisme. De gemeente maakt deel uit van de stedelijke agglomeratie Regio Groningen-Assen met dynamische groeikernen langs de A7 en de spoorlijn Groningen-Leeuwarden.
In de gemeente liggen vier zeer verschillende landschapstypen: wierden, kronkelende dijken, onregelmatige verkaveling en vergezichten in het noorden. Houtsingels, heidegebied, landgoederen, strokenverkaveling en lange bebouwingslinten in het zuiden. Er zijn beschermde dorpsgezichten, borgen, kerken, poelen, pingoruïnes en gemalen. Binnen deze landschappen is de agrarische sector zichtbaar aanwezig voornamelijk als voedselproducent en als voornaamste beheerder van het landelijk gebied.
De kwaliteiten en waarden van elk van de landschappen maken de gemeente tot een goede plek om te wonen en te leven, te ondernemen en te bezoeken. Maar de druk op de schaarse ruimte is groot, en daardoor kunnen deze kwaliteiten en waarden ook onder druk komen te staan. De bestaande landschappelijk waarden moeten dus beschermd en ontwikkeld worden.
Bij alle ontwikkelingen, die een relatie hebben met de fysieke leefomgeving, vormen de landschappelijke en cultuurhistorische waarden het vertrekpunt, evenals de mogelijkheden en beperkingen van het natuurlijk bodem- en watersysteem. De natuurwaarden moeten worden versterkt in gemeentelijke groenstructuren, cultuurhistorische landschapselementen, (klimaat)bossen en natuurterreinen binnen de gehele gemeente (groen blauwe dooradering). De gemeente realiseert dit bijvoorbeeld door het behouden en herstellen van landschapselementen (pingo’s, houtsingels).
Allerlei opgaven (woningbouw, bedrijvigheid, infrastructuur, klimaatadaptatie, energietransitie) vragen ruimte. Alle ontwikkelingen moeten landschappelijk goed worden ingepast en waar mogelijk bijdragen aan behoud of versterking van de bestaande kwaliteiten. Mede daarom vormen de vier landschappen en hun kwaliteiten het fundament onder de visie. Verstedelijking kan niet altijd voorkomen worden, maar wordt zo mogelijk beperkt. Er wordt gezocht naar mogelijkheden voor binnenstedelijke transformatie en herstructurering en naar meervoudig gebruik van gronden en gebouwen.
Natuurinclusief bouwen draagt bij aan de kwaliteit van de leefomgeving (waaronder de gezondheid van bewoners, bevordering van sociale contacten, bevordering van toerisme en het tegengaan van hittestress) en heeft daarom veel voordelen. De gemeente wil dit stimuleren. In het programma Westerkwartier Natuurinclusief, een breed samenwerkingsverband, werkt de gemeente aan de versterking van de biodiversiteit, het verbeteren van de ruimtelijke kwaliteiten en het ontwikkelen van nieuwe kansen voor een vitale landbouw.
De meeste opgaven in Westerkwartier houden zich niet aan gemeentegrenzen, maar vinden plaats in een zich snel ontwikkelende regio. De gemeente neemt actief deel in de Regio Groningen-Assen. Hier komen de verstedelijkingsopgaven en mobiliteitsvraagstukken bij elkaar. Regionaal samenwerken aan kansen en dilemma’s blijft noodzakelijk om een sterke regio te worden. De ambitie van Westerkwartier is om de gemeente te ontwikkelen tot de meest aantrekkelijke niet-stedelijke woongemeente van Noord-Nederland. De relatieve kleinschaligheid te midden van de grote verstedelijkte gebieden van Groningen, Drachten, Assen en Leeuwarden geeft de gemeente haar charme en moet behouden blijven.
In 2015 heeft de Verenigde Naties zeventien Duurzame ontwikkelingsdoelstellingen vastgesteld, die zijn geadopteerd door alle lidstaten. Zij vormen een belangrijke gezamenlijke agenda. Westerkwartier wil hieraan bijdragen. De doelstellingen vormen een heldere en bruikbare leidraad voor het ontwikkelen van beleid. Via het uitvoeren van de omgevingsvisie wil de gemeente bijvoorbeeld werken aan een goede gezondheid (GG3), betaalbare en duurzame energie (GG7), economische groei (GG 8), verantwoorde productie en consumptie (GG 12), klimaatactie (GG 13),veiligheid en sterke publieke diensten (GG 16).
Participatie
Samen met inwoners, ondernemers, betrokkenen en experts is gewerkt aan de visie; in verband met corona uitsluitend langs digitale weg. Er werd een analyse gemaakt van verschillende aspecten van de fysieke leefomgeving en van het bestaand beleid, en er is een enquête gehouden onder de inwoners. Ook werden er gesprekken gevoerd met interne en externe experts en is een wedstrijd georganiseerd onder basisschoolleerlingen met als thema: ‘hoe moet jouw woonomgeving eruit komen te zien?’
De bevindingen werden genoteerd in een Analyse- en Waardendocument. Over dat document is een consultatieronde gehouden met Dorpsbelangen, een klankbordgroep bestaande uit geïnteresseerde inwoners en belangenorganisaties. Het aangevulde document vormde het vertrekpunt voor vervolggesprekken met inwoners, raad, college en interne en externe experts. Tijdens het goedbezochte online Omgevingsfestival konden inwoners en belanghebbenden meedenken over vier mogelijke de toekomstbeelden.
Deze vier toekomstscenario’s en het Analyse- en Waardendocument vormden vervolgens de basis voor het opstellen van de concept omgevingsvisie. Deze is besproken met een brede vertegenwoordiging van de ambtelijke organisatie, een aantal geïnteresseerde inwoners (klankbordgroep) en een selectie van maatschappelijke partners. De verkregen input is verwerkt in de omgevingsvisie.
Laatst bijgewerkt: 2 juni 2022
