Op 9 maart 2017 heeft de gemeente Waterland de omgevingsvisie met als titel ‘Omgevingsvisie Waterland 2030’ vastgesteld. Waterland ligt in de provincie Noord-Holland. De gemeente telt 17.424 inwoners (1 januari 2020) en bestaat uit de kernen Broek in Waterland, Ilpendam, Katwoude, Marken en Monnickendam.
De omgevingsvisie
De visie heeft als motto meegekregen: ‘Het Nieuw Waterlands Peil’; de nieuwe handelsgeest van de gemeente Waterland’. De behoefte aan ruimte om elkaar te ontmoeten en ruimte om te ondernemen is de belangrijkste uitkomst van het interactieve proces, dat voorafging aan de vorming van de visie. Dat vraagt ruimte in denken, bemiddelen en faciliteren van initiatieven die bijdragen aan de vitaliteit van Waterland en de samenwerkingsvormen in de regio. Waterland noemt dat de ‘nieuwe handelsgeest’.
De naam ‘Het Nieuw Waterlands Peil’ heeft betrekking op het gezamenlijk ontwikkelen van, het communiceren over en het toetsen aan de kernprincipes van de gemeente Waterland: de nieuwe cultuur van werken tussen gemeentelijke organisatie en partners.
Kernprincipes van de identiteit van Waterland zijn: vertrek vanuit historie, landschap en natuur; wees groot in kleinschaligheid; houd de stad op afstand maar versterk de verbindingen; ga voor duurzaam en beleef en respecteer het water.
De visie is in eerste instanties bedoeld voor inwoners, en daarnaast voor ondernemers in en buiten de gemeente, voor de gemeentelijke politiek, voor medewerkers van de gemeenten e voor andere overheden.
Omgevingskwaliteit
Er is een groot contrast tussen de gemeente Waterland en de omringende gemeenten. Daarbij is de kwaliteit van Waterland – als open, landelijk en relatief rustige omgeving zo dichtbij hoogstedelijke woon- en werkmilieus – van grote betekenis. Het landelijk gebied van Waterland is zo uniek in Nederland, dat dit door het Rijk is aangewezen als een van de Nationale Landschappen: ‘Laag Holland’.
De gemeente onderkent veel kwaliteit in de dorpen en de stad (Monnickendam), maar is ook kwetsbaar. De gemeente staat open voor nieuwe ontwikkelingen en ziet zichzelf niet als een openluchtmuseum. Zij wil wel behoedzaam omgaan met de beschermde stads- en dorpsgezichten en met de karakteristieke linten. Bij ontwikkeling moet worden gezocht naar gebiedseigen manieren van in- en uitbreiden, passend bij de betrokken kernen.
De ambitie is om een goed woon-, werk- en recreatiegebied te zijn, met respect voor de in grote mate aanwezige kwaliteiten en waarden. Binnen de vigerende bufferzonebeleid is Waterland belangrijk als open landelijk gebied. Dat gebied moet zoveel mogelijk gevrijwaard blijven van stedelijke ontwikkeling. Onderzoek naar nut en noodzaak van verstedelijking en het respecteren en toevoegen van ruimtelijke kwaliteit is nodig, in het bijzonder buiten bestaand bebouwd gebied. Daarnaast moet de groene en recreatieve kwaliteit versterkt woerden. Waterland wil groeien met behoud van kwaliteit. Bij groei zullen toekomstige woningbouwlocaties bij voorkeur binnen bestaand bebouwd gebied worden gezocht.
De visie geeft geen inzicht in sturingsmiddelen om de (bestaande) ruimtelijke kwaliteit te behouden en versterken.
Participatie
De gemeente heeft bij de totstandkoming van de visie een aantal fasen doorlopen. Hiertoe zijn verschillende documenten opgesteld met als titels: ‘Zoeken naar Visie’, ‘Oogst van het zoeken’, ‘Het Keuzedocument’, ‘Oogst van de taxatie’, ‘Ontwerpomgevingsvisie’, ‘Zienswijzennota’ en uiteindelijk de ‘Vastgestelde omgevingsvisie’.
De omgevingsvisie is gebaseerd op de inbreng van verschillende partijen, die hun ideeën op de website en per post konden inbrengen. Er zijn drie thematische bijeenkomsten georganiseerd met mensen die vanwege hun rol, kennis en/of belangstelling gevraagd zijn om mee te praten over de thema’s ‘Identiteit en verandering’, ‘Water, land en dijken’ en ‘Reuring en leefbaarheid in de kernen’.
Hiernaast is de openbare thema-avond ’t Waterlandse goud’ georganiseerd, waar iedereen ideeën naar voren kon brengen. Met de derde klassen van de middelbare school uit Monnickendam is een tweedaags project georganiseerd om inzicht te krijgen in de ideeën van jongeren. Ook zijn er vier interne bijeenkomsten geweest met beleidsmedewerkers van de gemeente, het bestuur, het managementteam en de gemeenteraad. Door digitale peiling konden tien belangrijke dilemma’s en vragen worden voorgelegd aan bewoners en belanghebbenden.Daarna is de ontwerp-omgevingsvisie ter inzage gelegd en kon iedereen zijn zienswijze daarop indienen.
De visie bevat een uitvoeringsschema, waarin de rol van de gemeente is weergegeven; die kan per project anders zijn. De rollen zijn attenderend, mobiliserend, trekkend en/of uitvoerend”. De visie steunt op het idee van co-creatie, waarbij met verschillende partijen wordt samengewerkt om een ontwikkeling tot stand te brengen. In de visie is een vijfstappenplan opgenomen waarin het proces om tot succesvolle co-creatie wordt toegelicht.
