Op 15 december 2016 heeft de gemeente Sittard-Geleen haar omgevingsvisie vastgesteld. De gemeente bestaat uit de plaatsen Sittard, Geleen, Born en de kleinere kernen Broeksittard, Einighausen, Guttecoven, Limbricht, Munstergeleen en Windraak. De gemeente telt 92.430 inwoners (januari 2020). De gemeente ligt in de provincie Limburg.
De omgevingsvisie
De Omgevingsvisie 2016 van de gemeente Sittard-Geleen bestaat uit twee delen: Deel 1, koers voor Sittard-Geleen en Deel 2, beleidsoverzicht per thema. De beide delen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De visie opent met een helder kader over het wat, waarom en hoe van de visie, onder meer door een definitie van wat een omgevingsvisie eigenlijk is.
Bij het opstellen van de Structuurvisie in 2010 werd al integraal gewerkt, aldus de visie. Het vormgeven van de uitnodiging ‘ruimte voor ontwikkeling, waarborgen voor kwaliteit’ die in de Omgevingswet wordt gesteld, houdt een vervolgslag in voor Sittard-Geleen. De omgevingsvisie past niet alleen bij de doelstellingen van de Omgevingswet, maar is een weerslag van het huidige denken in de regio, waarbij de gemeente geleidelijk en gezamenlijk met medeoverheden en shareholders in de regio heeft samengewerkt; er zijn geen externe adviseurs ingeschakeld.
Op YouTube is een filmpje over de visie geplaatst.
Bijzonder is de vraag naar ruimte voor experimenten, met name in de openbare ruimte. Er wordt voorgesteld om het gesprek met kinderen (kinderconsulting) voort te zetten. Met een aantal scholen wordt gekeken hoe de gemeente samen met kinderen in de openbare ruimte iets kunnen realiseren.
Opvallend is de aandacht voor het onderwerp veiligheid. De visie bevat een paragraaf waarin gesteld wordt dat het terugdringen en voorkomen van criminaliteit topprioriteit blijft. Vluchtelingenopvang wordt genoemd als belangrijke verantwoordelijkheid van de gemeente om bij te dragen.
Omgevingskwaliteit
Sittard-Geleen kiest nadrukkelijk voor het borgen van ruimtelijke kwaliteit. Daardoor wordt de aantrekkingskracht van de gemeente vergroot en het vestigingsklimaat versterkt. Sturen op ruimtelijke kwaliteit voorkomt verloedering en daarmee waardeverlies van het bestaande vastgoed.
Investeringen in de gebouwen en de openbare ruimte helpen om de kwaliteit en diversiteit van de gemeente te behouden en te versterken.
De gemeente heeft de omslag moeten maken van sterk op groei gericht zijn naar transformatie en herontwikkeling van het bestaande. Zo is er simpelweg te weinig programma voorhanden om alle leegstaande gebouwen te vullen. Er is een overaanbod aan woningen, winkels, kantoren en maatschappelijke voorzieningen (zoals schoolgebouwen). De omgevingsvisie behandelt strategische keuzes, omdat invulling van leegstand niet meer realistisch is.
Sittard-Geleen heeft ervoor gekozen om vooruit te lopen op de Omgevingswet. De Nota Ruimtelijke Kwaliteit uit 2015, die als onderlegger voor de omgevingsvisie fungeert, beperkt zich niet tot welstand maar wordt breed ingezet op het vlak van ruimtelijke (omgevings)kwaliteit. In de Nota is een aantal keuzes gemaakt, bijvoorbeeld om bij de ruimtelijke kwaliteitstoets aan zowel de bebouwde als de onbebouwde omgeving aandacht te schenken. De keuzes zijn gebaseerd op een visie op de ruimtelijke kwaliteit, die puntsgewijs is verwoord in uitgangspunten daartoe. Deze uitgangspunten vormen een kompas voor de gemeente zelf, als sturingsrichtlijn voor ruimtelijke ontwikkelingen en toekomstige projecten in Sittard-Geleen.
Er wordt geconstateerd dat kleine plannen vaak grote impact op de ruimtelijke kwaliteit hebben, juist omdat ze relatief veelvuldig voor komen. De gemeente wil inwoners zoveel mogelijk vrijheid geven om een eigen keuze te maken. Maar het is ook de taak van de gemeente om in het algemeen belang een bepaalde kwaliteit te borgen. Daarom is een handboek ontwikkeld met aparte delen voor kleine bouwinitiatieven, terrassen, uitstallingen, tijdelijke reclame en ‘winterserres’, waarin voor de meest voorkomende bouwplannen en objecten in de openbare ruimte voorbeelden zijn uitgewerkt, die de gewenste basiskwaliteit waarborgen en goed gestandaardiseerd kunnen worden toegepast. De gemeente hoop dat hiermee vooraan in het traject de initiatiefnemer weet wat op voorhand kan.
Maatwerk blijft mogelijk: een initiatief gaat ter beoordeling naar de Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit (ARK). Voor initiatieven die niet beschreven worden in het handboek gelden de vaste criteria. Deze criteria geven in grote lijnen aan waar een initiatief, ongeacht op welke plek in de gemeente, altijd aan moet voldoen. Met de term ‘initiatief’ wordt gedoeld op alle vormen van ruimtelijke plannen, van gebiedsvisies, ingrepen in de buitenruimte tot nieuwbouw of verbouwplannen. Er zijn gebiedskarakteristieken opgesteld, die initiatiefnemers uitnodigen om bepaalde ruimtelijke kwaliteitsaspecten te betrekken in hun planvorming.
Participatie
‘Participatie ontstaat niet als de overheid zegt dat het moet, maar als mensen vinden dat het kan.’ Met dit citaat uit de visie wordt kernachtig samengevat hoe de gemeente aankijkt tegen de toepassing van participatie. De visie stelt dat burgerparticipatie belangrijk is, om de kracht van de samenleving (nog) sterker te benutten. In de visie is weinig tot niets vermeld over participatie bij het opstellen van de omgevingsvisie.
Reactie uit de gemeente
Op 11 april 2017 schreef Marion Nieuwenhuijzen, senior beleidsmedewerker bij de gemeente Sittard-Geleen en opsteller van de omgevingsvisie van Sittard-Geleen, aan Architectuur Lokaal: “Met de omgevingsvisie hebben we op basis van al deze ontwikkelingen een stevige, positieve koers uitgezet voor Sittard-Geleen. We hebben aangegeven welke ontwikkelingen we belangrijk vinden en willen faciliteren, en welke kwaliteiten we daarbij willen waarborgen”. Lees hier de column Overheidssturing om op koers te blijven van Marion Nieuwenhuijzen.
