Op 22 mei 2018 heeft gemeente Reusel-De Mierden haar omgevingsvisie vastgesteld. De gemeente ligt in de Brabantse Kempen, aan de grens met België, en is in 1997 ontstaan uit samenvoeging van de dorpen Lage Mierde, Hooge Mierde, Hulsel en Reusel. Reusel-De Mierden heeft 13.110 inwoners (1 januari 2020).
De omgevingsvisie
De Omgevingsvisie gemeente Reusel-De Mierden is opgesteld door H+N+S Landschapsarchitecten, Van Kerkhoff Maatwerk in RO, Buro Kreek enzo en de gemeente Reusel-De Mierden. De visie borduurt voort op de in 2013 vastgestelde toekomstvisie. Gezamenlijk, grenzeloos en groen is en blijft het uitgangspunt.
In het voorwoord doen burgemeester en wethouders een dringend beroep op alle belanghebbenden in de gemeente om met respect voor elkaar te streven naar een samenleving waarin kan worden genoten van al het moois op het gemeentelijk grondgebied. Moois in de vorm van natuur en Kempisch landschap, maar ook moois in de vorm van innovatief ondernemerschap waar de Kempen sterk in is. Het streefbeeld voor de vier dorpen is een herkenbaar Kempisch dorp met zichtbare lintstructuur, een gewaardeerd dorpscentrum en een sterke verwevenheid met het omringende landschap.
Opmerkelijk is dat gewag wordt gemaakt van de ligging aan de Nederlands-Belgische grens, dat volgens de visie kansen biedt, maar ook bedreigingen. Kansen in de vorm van het grensoverschrijdend op de kaart zetten van het bijzondere Kempenlandschap. Bedreigingen in de vorm van niet op elkaar afgestemde administratieve systemen, zoals de manier waarop het bosbeheer wordt georganiseerd of de mogelijkheid om grensoverschrijdend sportcompetities te organiseren. Alleen in concrete samenwerkingen kunnen – en moeten – deze barrières geslecht worden. Immers: water, natuur en landschap noch mensen trekken zich in de praktijk veel aan van de landsgrens.
Omgevingskwaliteit
In de visie wordt opgemerkt dat de bewoners van de Kempen door buitenstaanders regelmatig gewezen worden op de kwaliteit van het Kempisch landschap, waarin rust en ruimte belangrijke troeven zijn; zelf zien zij die kwaliteiten niet altijd. Opvallend is de ‘kamerstructuur’ in het landschap: de afwisseling van open ruimtes, omzoomd door grotere en minder grote boselementen.
Tegelijkertijd wordt geconstateerd dat de Kempische identiteit grotendeels verloren is gegaan in delen van de gemeente door ruimtelijke ingrepen uit het verleden. Daarom wordt voorgesteld om de vier landschapstypen (de oude agrarische cultuurlandschappen, de beekdalen, de jonge heideontginningen en de uitgestrekte bossen met enkele heidecomplexen) als basis te nemen de ordening van bebouwing.
Verschillen tussen de vier landschapstypen mogen beter zichtbaar gemaakt worden. Er worden geen nieuwe uitbreidingslocaties voor wonen en werken aangewezen. Er wordt gebruik gemaakt van al in gang gezette uitbreidingslocaties en van herontwikkeling van vrijkomende of leegstaande (inbreidings-)locaties, van buurtschappen en linten en van vrijkomende agrarische bedrijfsbebouwing. In de dorpen en buurtschappen dient het Kempisch karakter sterker met aandacht voor (in stand houden van) laanbeplanting en karakteristieke wegprofielen, respect voor cultuurhistorische waarden, erfgewijze ontwikkeling met een passende vorm, schaal en maat van bebouwing en inbedding in het onderliggende landschap. De visie rept niet over concrete instrumenten om de ruimtelijke kwaliteit te realiseren.
Participatie
Bij de totstandkoming van de visie hebben inwoners, ambtenaren en collega-overheden input geleverd om tot een gedragen visie te komen. In 2017 vond intensieve participatie plaats bij businesscase voor transitie van het buitengebied. Opvallend resultaat is de unanimiteit waarmee werd onderschreven dat vermindering van intensieve dierhouderij noodzakelijk om het vertrouwen tussen agrariërs, overheid en inwoners te herstellen.
In de visie zijn criteria vastgelegd waardoor een duidelijk panorama, gebaseerd op heldere principes, is ontstaan. De gemeente wilt het accent verleggen van ’toelatingsplanologie’ naar ‘uitnodigingsplanologie’, gebaseerd op vertrouwen en samenwerking. Bewoners en ondernemers worden uitgedaagd om bij te dragen aan een toekomstbestendig Reusel-De Mierden. Bij initiatieven moeten zij expliciet maken wat de maatschappelijke meerwaarde van hun initiatief is. Vaker dan voorheen moeten plannen ontwikkeld worden over de eigen erfgrenzen heen.
