Op 21 september 2015 stelde de Friese gemeente Opsterland haar omgevingsvisie vast. Opsterland bestaat uit zestien dorpen, waaronder Gorredijk, Ureterp en Beetsterzwaag. Olterterp is met 75 inwoners de kleinste kern, en Beetsterzwaag met 3.585 inwoners de grootste. De gemeente heeft 29.733 inwoners (1 januari 2020).
De omgevingsvisie
De Omgevingsvisie 2015-2030 van de gemeente Opsterland is opgesteld in samenwerking met Weusthuis en Partners. Opsterland onderscheidt vooral sectorale opgaven voor wonen en voorzieningen.
Omgevingskwaliteit
De gemeente Opsterland ziet het als uitdaging om zonder groei te blijven investeren in ruimtelijke kwaliteit. Daartoe doet zij een beroep op maatschappelijk kapitaal bij burgers, ondernemers en maatschappelijke organisaties. Enerzijds stelt de gemeente duidelijke doelen in de vorm van robuuste ruimtelijke structuren in landschap en natuur. Anderzijds wil zij faciliterend zijn voor particulieren en organisaties, die daardoor ruimte krijgen om te investeren in de samenleving en in de leefomgeving.
Dit hangt samen met het feit dat de financiële middelen van de gemeente afnemen. Ook speelt mee dat de gemeente nieuwe verantwoordelijkheden heeft als gevolg van taken die het rijk heeft afgestoten, zonder dat daar voldoende financiële compensatie tegenover staat.
De woningbouw en de uitgifte van bedrijventerreinen stagneren. Daarin ziet de gemeente mogelijkheden om de voorzieningen te beperken en te investeren in ruimtelijke kwaliteit. Dit laatste is mogelijk door (1) opengevallen plekken binnen de hoofdstructuur van een kern op te vullen, (2) ‘rotte kiezen’ zoals langdurig leegstaande of vervallen panden aan te pakken en (3) sloop en nieuwbouw mogelijk te maken, mits passend in het ruimtelijk beeld van het dorp.
Er wordt extra aandacht besteed aan het in stand houden en verbeteren van de cultuurhistorische kwaliteiten van een kern, zoals monumenten, historische landgoederen en oude landschappelijke elementen. Hier ligt vooral een taak bij de particuliere eigenaren; de gemeente is verantwoordelijk voor handhaving, aanschrijving en vergunningverlening.
De gemeente stelt voor om bestaande dorpsvisies te herijken aan de hand van de uitgangspunten van de omgevingsvisie. De dorpsvisies bevatten een visie op de gewenste ruimtelijke kwaliteit, de leefbaarheid en de voorzieningen. Daarbij wordt belang gehecht aan het beschrijven van de unieke kwaliteiten en kenmerken van het dorp en het vasthouden van het specifieke karakter.
Participatie
De omgevingsvisie van Opsterland is tot stand gekomen via een intensieve participatieronde.
In oktober 2014 stelde de gemeente de nota ‘Ontwikkelingen en discussie-thema’s’ vast. Deze nota vormde de basis van tien bijeenkomsten, waar op een open manier van gedachten gewisseld werd over de ontwikkelingen binnen de Opsterlandse gemeenschap. Ook de maatregelen, die nodig zijn om ook in de toekomst de kwaliteit van het wonen en leven in Opsterland te behouden of te versterken, kwamen daarbij aan bod.
De ontwerp-omgevingsvisie is eind april 2015 gepresenteerd. Alle 300 participanten, bewoners- en ondernemersorganisaties en belangengroepen zijn hierover per mail geïnformeerd. Er werden dertien zienswijzen ingediend. De gemeente constateerde dat dit een beperkt aantal was, en bovendien waren de reacties overwegend positief. Daaruit werd geconcludeerd dat er breed maatschappelijk draagvlak voor de ontwerp-visie was.
Bij het opstellen van de visie werden vertegenwoordigers van belangenorganisaties betrokken. Partijen zoals ondernemersorganisaties, landbouworganisaties, natuur- en landschapsorganisaties, woningbouwcorporaties, bouwers, makelaars, zorg/welzijnsorganisaties, schoolbesturen en de lokale politieke partij Plaatselijk Belangen werden uitgenodigd om aan thema- en dorpsbijeenkomsten deel te nemen.
In de periode november 2014 – maart 2015 werden de uitgangspunten van de omgevingsvisie besproken in gemengd samengestelde overleggroepen. Ook is onderzocht hoe de plannen in gezamenlijke verantwoordelijkheid tot uitvoer kunnen worden gebracht. De omliggende gemeenten, het Wetterskip, de provincie en het Rijk waren betrokken bij de totstandkoming van de visie.
Reactie uit de gemeente
Op 20 juni 2016 schreef Rob van Vliet, Procesmanager Omgevingsvisies en docent RUG/FRW Weusthuis Associatie te Groningen aan Architectuur Lokaal, dat bij het opstellen van de Omgevingsvisie voor de gemeente Opsterland nagedacht is over wat kan worden verstaan onder ‘omgevingskwaliteit’ en hoe dat kan worden verwerkt in plannen zoals een Omgevingsvisie.
Lees hier de column van Rob van Vliet.
