Op 19 december 2017 heeft de gemeente Katwijk de omgevingsvisie met als titel ’Zelfverzekerd in de regio. Sociaal, innovatief en duurzaam’ vastgesteld. Katwijk ligt in de provincie Zuid-Holland en telt 65.736 inwoners (1 januari 2020). Onderdeel van de gemeente zijn de plaatsen Rijnsburg en Valkenburg.
De omgevingsvisie
De gemeente Katwijk startte een programma implementatie Omgevingswet, waarvan een van de eerste onderdelen was gericht op het opstellen van een omgevingsvisie. De visie Zelfverzekerd in de regio. Sociaal, innovatief en duurzaam heeft een reikwijdte tot 2030 en dient als inspiratiedocument en afwegingskader voor projecten en initiatieven van burgers, bedrijven en gemeente. De visie is opgesteld door Urhahn stedenbouw & strategie en adviesbureau Over Morgen in opdracht van de gemeente Katwijk.
Katwijk beschouwt de visie als vliegwiel voor nieuwe en moderne samenwerkings- en besturingsmodellen tussen overheid en samenleving. Er wordt benadrukt dat de visie een ‘dynamisch’ document is; in de toekomst zal en moet er voldoende ruimte zijn voor verdere bestuurlijke en publieke discussie. Ieder jaar zal een toetsing op actualiteit plaatsvinden. Hieruit kunnen aanpassingen volgen. De omgevingsvisie omvat vier ontwikkelstrategieën: Sterke kust, Florerende onderneming, Katwijkse kernen en Gezonde en aantrekkelijke leefomgeving.
Regionale agenda
In 2017 hebben tien gemeenten (Leiden, Noordwijk, Kaag en Braassem, Leiderdorp, Katwijk, Oegstgeest, Teylingen, Voorschoten, Wassenaar en Zoeterwoude) de Regionale agenda omgevingsvisie 2040 Hart van Holland vastgesteld. Na de gemeenteraadsverkiezingen van 2014 wilden de wethouders van de bovengenoemde gemeenten een regionale omgevingsvisie opstellen. Bij gebrek aan wettelijke basis voor een dergelijke visie op regioniveau is de conceptvisie omgevormd tot een ‘regionale agenda omgevingsvisie 2040 Hart van Holland’. Reden om gezamenlijk op te treden is om de positie van de gemeente tegenover provincie en rijksoverheid te versterken. Een meer praktische reden is dat de tien gemeenten veel grensoverschrijdende opgaven delen. Het samenvallende ‘daily urban system’ ofwel de ruimtelijke en functionele verwevenheid van deze gemeenten in de regio vormt een inhoudelijke aanleiding voor een om een gezamenlijke agenda. Immers: inwoners gebruiken voor een groot deel dezelfde recreatieve voorzieningen, dezelfde winkelcentra, ziekenhuizen, middelbaar en hoger onderwijs, etc. De Regionale Agenda is samen met inwoners, bedrijven, instellingen en organisaties als het Hoogheemraadschap van Rijnland 2040 opgesteld. De organisatie Holland Rijnland stimuleert en faciliteert de samenwerking tussen de gemeenten in de gelijknamige regio. De regionale agenda bevat een gezamenlijke koers voor ontwikkeling van de leefomgeving in de regio. Na vaststelling in 2017 hebben de tien gemeenten in 2018 thema’s als verstedelijking, mobiliteit en groene leefomgeving verder uitgewerkt. De producten en diensten die in de regionale agenda zijn opgenomen worden door de organisatie Holland Rijnland, in opdracht van de tien samenwerkende gemeenten, uitgevoerd in de periode 2019-2023 wil leveren. Colleges en raadsleden van de gemeenten zijn betrokken bij de totstandkoming en de uitvoering van de nieuwe regionale agenda. De juridische basis voor regionale samenwerking is een gemeenschappelijke regeling; een publiekrechtelijke overeenkomst tussen bestuursorganen van verschillende gemeenten die bepaalt dat bepaalde taken en bevoegdheden regionaal worden uitgevoerd.
Het initiatief van Holland Rijnland is ondersteund via een pilot van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu in het kader van het Rijksprogramma ‘Aan de slag met de Omgevingswet’. In 2018 werd de Regioagenda en met name de samenwerking die door Hart van Holland is opgezet, als een van de zes initiatieven in Nederland genomineerd voor de Aandeslag-Trofee. Deze trofee is een jaarlijkse verkiezing voor inspirerende projecten rondom de omgevingswet. Na stemming ging de trofee naar Hart van Holland. Vooral het feit dat er daadwerkelijk is samengewerkt en dat veel inwoners zijn betrokken werd gewaardeerd door de directeur van het programma Aan de slag met de Omgevingswet.
Omgevingskwaliteit
Katwijk wil een sociale, duurzame en innovatieve gemeente zijn. In de omgevingsvisie zijn deze drie pijlers vertaald naar ruimtelijke aspecten en nadrukkelijk gericht op versterking van de omgevings- en ruimtelijke kwaliteit. Het idee is deze versterking bijdraagt aan sociale structuren, innovatieve ideeën en duurzame ontwikkelingen in en voor Katwijk.
De visie meldt dat de samenhang in de ruimtelijke structuur van de gemeente verbeterd kan worden, onder meer doordat veel historische structuren verloren zijn gegaan, of nauwelijks meer herkenbaar zijn. Het geheel oogt soms onsamenhangend. Onderscheidende kwaliteiten zoals de Oude Rijn zijn slecht zichtbaar, en dat is jammer wordt in de visie geconcludeerd. Als belangrijke opgave wordt onder meer voorgesteld om meer samenhang in de ruimtelijke structuur van de gemeente te brengen en om de ruimtelijke kwaliteit in de kernen te verbeteren qua stedenbouw, architectuur en openbare ruimte. De ligging aan de Oude Rijn wordt beter uitgebuit door de oevers aantrekkelijker te maken door middel van openbare kades.
In de visie wordt geconstateerd dat nieuwe energievoorzieningen consequenties hebben voor de ruimtelijke ordening en de ruimtelijke kwaliteit.
Participatie
De visie meldt dat een inspirerend en participatief proces de basis is geweest voor de omgevingsvisie. Een verslag van het participatieproces is gemaakt onder de noemer ‘De Toekomst van Katwijk‘. Onderdeel van dit participatieproces was ‘De Katwijkse Karavaan’. Dit was een zowel online als offline methode om in contact te komen met de Katwijkse samenleving met als doel iom een beweging op gang te krijgen in de gemeente, waarbij de samenleving zich wil inzetten voor een betere leefomgeving.
Het vervolg op dit participatieproces ten gunste van de omgevingsvisie is een website, waarop bewoners blijvend betrokken worden op hun leefomgeving, met name op het gebied van sport, onderwijs en de door de gemeente opgestelde maatschappelijke agenda. Op deze manier wil de gemeente participatie niet beperken tot een eenmalig moment benutten, maar blijvend in contact zijn met de bevolking en haar wensen.
Uit de omgevingsvisie komt niet naar voren, welke onderwerpen bewoners succesvol hebben weten aan te dragen.
