Op 22 februari 2018 stelde de gemeente Hillegom de ‘Omgevingsvisie Hillegom 2030’ vast. De visie werd geëvalueerd nadat de gemeente er een jaar ervaring mee had opgedaan. De geactualiseerde visie is op 17 oktober 2019 gepubliceerd.
Hillegom ligt in de Zuid-Hollandse bollenstreek en telt 22.209 inwoners (1 januari 2020). Binnen de gemeentegrenzen liggen geen andere kernen.
De omgevingsvisie
De omgevingsvisie heeft als titel Heerlijk Hillegom, Duurzame (proef)tuin van Holland. De visie en de actualisering daarvan zijn opgesteld door adviesbureau KuiperCompagnons in opdracht van en in nauwe samenwerking met de gemeente.
Hillegom wil pionieren en vooroplopen. Dat uit zich in het feit dat Hillegom als een van de eerste gemeenten in Nederland een omgevingsvisie heeft opgesteld, vooruitlopend op de komst van de Omgevingswet. Voor Hillegom is het jaar 2021 een belangrijk ijkpunt. Dan zal ook het omgevingsplan voor het buitengebied zijn vastgesteld en heeft Hillegom een actueel planologisch kader. In de jaren 2018-2019 wordt bezien of de eerste omgevingsvisie op onderdelen aangevuld of juist ingeperkt moet worden. Daarom heeft de gemeente heeft na vaststelling van de visie in 2018 een evaluatie gedaan. Hieruit zijn twee aanpassingen uit voortgekomen. De ene aanpassing heeft betrekking op versterking van de cultuurhistorisch-landschappelijke waarde van delen van Hillegom. De andere aanpassing betreft het opnemen van normen voor duurzaam bouwen in de omgevingsvisie, totdat het omgevingsplan gereed is.
Omgevingskwaliteit
De relatie tussen kwaliteit en Hillegom wordt in de visie gedefinieerd door het begrip ‘Hillegom’ uiteen te pluizen en de relatie met ‘Heerlijk’ uit te leggen. Uit gesprekken met bewoners, ondernemers en (andere) belanghebbende partijen kwam naar voren dat men het belangrijk vond om de identiteit van de gemeente als uitgangspunt te nemen voor de ontwikkelrichting voor de komende jaren. Doel daarvan is om de identiteit zoveel mogelijk te behouden en te versterken.
De identiteit wordt niet alleen gevormd door bestaande kwaliteiten, maar ook door de ontstaansgeschiedenis. Hillegom was een ‘heerlijkheid’ (een rechtsgebied) toen in 1722 de toenmalig burgemeester van Amsterdam Jan Six de Heerlijkheid Hillegom kocht. Het adellijke en voorname dat hieruit is voortgekomen wordt in de visie niet alleen vertaald in trots, maar ook in ‘noblesse oblige’. In de omgevingsvisie wordt gesteld dat Hillegom daarnaar moet handelen. De gemeente moet zich richten op een kwaliteit die recht doet aan haar blauwe inborst. ‘Heerlijk’ verwijst daarbij naar ‘mooi’ en is daarmee een teken van (ruimtelijke) kwaliteit. In de visie wordt dat begrip vertaald naar tal van terreinen als: een fraai landschap, een levendig centrum, een goede ligging, rustig wonen, mooie recreatiemogelijkheden in de buurt, zorgeloos groen en prachtige sportaccommodaties.
Omgevingskwaliteit wordt als term in deze visie niet gehanteerd. Er wordt regelmatig aan de identiteit en bestaande kwaliteit van Hillegom gerefereerd als het om (ruimtelijke) kwaliteit gaat. In de visie worden kansen uitgesproken om de (ruimtelijke) kwaliteit in de diverse onderscheiden deelgebieden te vergroten. De gemeenten Hillegom, Lisse en Teylingen hebben een gezamenlijke woonvisie opgesteld en in Holland Rijnland-verband is een regionale woonagenda gemaakt. De ambitie daarvan is om de ruimtelijke kwaliteit te vergroten, een toekomstbestendige woningvoorraad en woonomgeving te creëren en de leefbaarheid te versterken.
Opvallend is dat de visie langs een MER (MilieuEffectRapportage)-lat is gelegd. Uit de analyse omgevingsvisie-MER blijkt dat opgaven en ambities elkaar kunnen bijten, of dat het behalen van een ambitie twijfelachtig kan zijn. In de bijlage bij de visie wordt aangegeven op welke terreinen hiervan mogelijk sprake kan zijn en hoe hiermee kan worden omgegaan bij de uitwerking van het programma of het omgevingsplan.
De MER en aanvulling geven aan dat het heel belangrijk is om de in de omgevingsvisie genoemde uitgangspunten voor ontwikkelingen ook echt in de praktijk te hanteren bij het beoordelen van initiatieven. Zo kan bijvoorbeeld alleen worden meegewerkt aan (kleinschalige) recreatieve ontwikkelingen in de Hollandse weides als zeker is dat die ontwikkelingen niet ten koste gaan van de aanwezige natuurwaarden. Anders staan dergelijke ontwikkelingen op gespannen voet met de ambitie de Hollandse weides te versterken als weidevogelgebied. In de visie wordt geconstateerd dat wanneer niet de juiste uitgangspunten worden gehanteerd, (natuur)doelen niet gehaald worden.
Participatie
Het colofon van de visie vermeldt dat de omgevingsvisie tot stand is gekomen in overleg met een denktank. Deze bestond uit afgevaardigden van diverse ondernemers en maatschappelijke organisaties. Ook inwoners van Hillegom waren vertegenwoordigd in de denktank. Hiernaast is met een expertgroep gesproken; niet vermeld wordt wie deze experts zijn geweest. De omgevingsvisie van Hillegom heeft als pilot gefungeerd in het programma Aan de slag met de Omgevingswet van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu bij het onderdeel ‘Van omgevingsvisie naar omgevingsplan’.
Een bijzonder aspect van participatie bij het opstellen van de omgevingsvisie is het actief meedenken van leerlingen van het Fioretticollege. Beeldmateriaal in de visie is door inwoners van Hillegom aan de gemeente beschikbaar gesteld. Binnen de gemeente heeft een breed samengestelde stuurgroep en een projectgroep het proces begeleid en inhoudelijke input geleverd.
