Op 27 januari 2022 heeft de gemeente Haarlem de ‘Omgevingsvisie Haarlem 2045. Toekomstgericht met aandacht voor historie’ vastgesteld. Haarlem is de hoofdstad van de provincie Noord-Holland. Tot de gemeente Haarlem behoren de stad Haarlem en het westelijke deel van het dorp Spaarndam.
De gemeente telt 162.914 inwoners. De grootstedelijke agglomeratie Haarlem (Haarlem, Heemstede, Bloemendaal en Zandvoort) telt ongeveer 230.000 inwoners, en het stadsgewest Haarlem (Zuid-Kennemerland en IJmond) ruim 380.000 inwoners (31 januari 2022).
De omgevingsvisie
De omgevingsvisie geeft de koers aan voor de ontwikkeling van Haarlem tot 2045. De visie laat zien wat de ruimtelijke consequenties zijn van de huidige opgaven én van geschetst toekomstig beleid. De visie verbindt beleidsopgaven vanuit verschillende sectoren met elkaar op het gebied van bereikbaarheid, wonen, duurzaamheid, economie, sociale netwerken en cultuur. Deze opgaven zijn: Versterken aantrekkelijke woon- én werkstad voor iedereen; Versterken sociaal weefsel; Klimaatbestendig Haarlem; Gezonde stad voor mens en dier; Energietransitie in Haarlem en Duurzaam bereikbare stad.
Naast deze opgaven bevat de visie de strategische keuzen die gemaakt moeten worden. Speerpunten worden concreet gemaakt in ‘icoonprojecten’. Per icoongebied wordt in een korte toelichting beschreven welke opgaven hierin terugkomen. Deze worden allemaal benoemd op een integrale visiekaart. Per integrale opgave wordt beschreven wat nodig is.
De omgevingsvisie bouwt voort op een aantal bestaande documenten, zoals de Toekomstvisie Haarlem 2040 en de Structuurvisie Openbare Ruimte. Verder zijn veel beleidsdocumenten, die werden opgesteld tijdens het maken van de omgevingsvisie, op elkaar afgestemd, zoals de Economische Visie, de Woonvisie, het Mobiliteitsbeleid en de Warmte Transitievisie.
Haarlem is onderdeel van de Metropoolregio Amsterdam (MRA), de hoofdstad van Noord-Holland én de centrumstad van Zuid Kennemerland. De gemeenten in de MRA en Zuid Kennemerland zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Vanwege de positie van Haarlem in het grotere geheel is het van belang om met de regio de grote, complexe opgaven samen op te pakken. De MRA werkt op dit moment aan een verstedelijkingsconcept, de MRA Verstedelijkingsstrategie, waarin de grote regionale opgaven op het gebied van wonen, werken, mobiliteit, klimaat, energie, landschap en sociaal-maatschappelijk gezamenlijk opgepakt worden.
De omgevingsvisie geeft invulling aan deze gedeelde regionale opgaven en versterkt daarmee de onderscheidende kwaliteiten van Haarlem. Verder kan een integrale visie op de fysieke leefomgeving in Haarlem niet los worden gezien van de ontwikkelingen in Zuid-Kennemerland. Voorafgaand aan de omgevingsvisie is gewerkt aan een Zuid Kennemer Agenda. Deze omgevingsagenda benoemt de gemeenschappelijke opgaven voor de regio. Een voorbeeld van regionale samenwerking is het succesvol opstellen van een gedeelde visie op het landschap van de binnenduinrand die de landschappelijke waarden borgt. De omgevingsvisie geeft verder invulling aan de gedeelde regionale opgaven.
Omgevingskwaliteit
De visie biedt kaders om afwegingen te maken die integraal en op stads- en gebiedsniveau moeten worden geprioriteerd en gestuurd. Om de inpassing van alle ruimtelijke claims, die bij de zes opgaven behoren, in goede banen te leiden, maakt Haarlem zes strategische keuzes. Deze keuzes met bijbehorende veertien speerpunten vormen de essentie van de visie. Dat zijn: Mengen en verdichten; Buurtgericht ontwikkelen; Vergroenen en vernatten; Bevorderen gezonde leefomgeving; Ruimte voor energietransitie en Mobiliteitstransitie. Bij de uitvoering wordt rekening gehouden met de eigenschappen van de verschillende buurten.
De trends en ontwikkelingen (covid-19, globalisering, duurzaamheid, vergrijzing, technologische ontwikkelingen en een andere rol van de overheid) zorgen voor onzekerheden, maar bieden ook kansen om de kwaliteiten van de stad te versterken. Haarlem moet groeien op een manier die toekomstbestendig is: sociaal, leefbaar en duurzaam, met behoud van de aanwezige stedelijke en landschappelijke kwaliteiten.
Een groot deel van Haarlem, waaronder ook de dorpskern van Spaarndam, is beschermd stad- en dorpsgezicht. Dit erfgoed draagt bij aan de kwaliteit van de stad. Uitgebalanceerde stedelijke ontwikkeling met oog voor gebruikswaarde, belevingswaarde en toekomstwaarde zijn door de eeuwen heen zorgvuldig geïntegreerd in de bestaande stad. Bij ontwikkelingen in de binnenstad wordt onderzocht in hoeverre bestaande (of te herstellen) erfgoedwaarden bij kunnen dragen aan het verhogen van de ruimtelijke kwaliteit en de sociaaleconomische waarde van de stad.
De gemeente wil met pilots in de praktijk onderzoeken hoe om te gaan met nieuwe opgaven, zoals die op het gebied van mobiliteit, klimaat en energie. De visie wordt concreet in de icoonprojecten. In deze projecten komen verschillende strategische keuzes samen en zijn daarom illustratief voor de koers die Haarlem wil varen. Onder deze projecten vallen bijvoorbeeld de ontwikkelzones, waar woningen en werkgelegenheid gerealiseerd worden, het tien-minuten-netwerk voor fietsers en wandelaars versterkt, de zuidstrook Waarderpolder tot een intensief en toekomstbestendig werkgebied geïntensiveerd en de grote OV-knooppunten in de stad versterkt.
Participatie
Omdat fysieke participatie tijdens de coronapandemie niet mogelijk was is gekozen voor een vorm van digitale participatie. De verschillende tussenproducten, zoals de beschrijving van de opgaven en de ambities, de ontwikkelperspectieven Spoor en Spaarne en de concept omgevingsvisie zijn besproken met diverse groepen in de stad. Na een algemene oproep via sociale media is een expertgroep samengesteld van betrokken Haarlemmers met specifieke expertise op één van de hoofdthema’s van de omgevingsvisie. Daarnaast zijn de wijkraden meermaals geconsulteerd en was er een aantal fysieke bijeenkomsten met inwoners van Haarlem. Gesproken is met belangrijke partners van de gemeente, zoals woningcorporaties, de GGD, ontwikkelaars, het netwerkbedrijf. Tevens vonden gesprekken plaats met buurgemeenten. Via een digitaal platform op de website konden inwoners hun ideeën meegeven voor de toekomst van Haarlem.
Laatst bijgewerkt: 7 juni 2022
