Op 23 april 2019 heeft de gemeente Limburgse gemeente Bergen haar omgevingsvisie vastgesteld. De visie heeft als ondertitel: ‘De meest toekomstbestendige gemeente van Nederland’. Naast de plaats Bergen bestaat de gemeente uit Afferden, Siebengewald, Well en Wellerlooi. Daarnaast kent de gemeente de buurtschappen Heukelom, Knikkerdorp en Hengeland. De gemeente telt in totaal 13.085 inwoners (1 januari 2020).
De omgevingsvisie
Om tot de Omgevingsvisie Bergen 2030 te komen heeft de gemeente Bergen een aantal scenario’s voor de toekomst voorgelegd. Vragen als: ‘Willen we een geheime parel zijn en alle schoonheid van de Maasduinen voor onszelf houden? Of kunnen we inspelen op de groei aan gepensioneerden en hier een pensionado’s paradijs ontwikkelen?’ zijn de revue gepasseerd. Het dilemma tussen krimp enerzijds en onverwijlde groei anderzijds wordt weergegeven. Het scenario dat het meest past bij de behoeftes die zijn opgehaald tijdens het participatieproces is dat van ‘de meest toekomstbestendige gemeente’.
Praktisch wil de gemeente dat elke verandering, elke keuze en elke beslissing een (lokale) bijdrage levert aan een betere wereld, zodat Bergen beter wordt achtergelaten dan hoe het gekregen is. De gemeente wil zelf het goede voorbeeld geven en trekt daarom het adagium ‘meest toekomstbestendig’ door naar onder meer het verduurzamen van gemeentelijke gebouwen, nieuw pachtbeleid en opleiding van personeel.
De Omgevingsvisie Bergen heeft het jaar 2030 als planhorizon. De visie richt zich op het gehele grondgebied van de gemeente, met uitzondering van het Energielandgoed Wells Meer. Voor dit gebied heeft de gemeenteraad in 2018 een structuurvisie vastgesteld.
De visie is opgesteld door bureau Nieuwe Gracht, in opdracht van de gemeente.
Omgevingskwaliteit
De visie sluit aan op het Limburgs Kwaliteitsmenu (LKM). Dit menu stelt regels voor het bouwen in het buitengebied in Limburg en geldt voor alle ‘rode ontwikkelingen’ zoals woningbouw, een bedrijfsuitbreiding, nieuwe agrarische bedrijven enzovoorts. Dergelijke ontwikkelingen zijn alleen mogelijk als ze leiden tot een kwaliteitsverbetering van datzelfde buitengebied. Gemeenten die nieuwe ontwikkelingen willen toestaan, zijn verplicht om een onafhankelijk en deskundig advies op te stellen. In Bergen toetst Het Gelders Genootschap (onafhankelijke adviesorganisatie ruimtelijke kwaliteit) of wordt voldaan aan de modules zoals deze zijn vastgelegd in het LKM en of er sprake is van een kwaliteitsverbetering.
De gemeente wil nadrukkelijk de koppeling leggen tussen de aanwezige groene kwaliteiten en de kansen op het gebied van duurzaamheid, om zich te kunnen profileren als ‘toekomstbestendige gemeente’. De dorpen krijgen alle ruimte om hun eigen identiteit te behouden en te versterken. Dit houdt in dat (nieuwe) ontwikkelingen bij dienen te dragen aan het realiseren van een aantrekkelijke omgevingskwaliteit via ruimtelijke kwaliteitsverbetering en landschappelijke inpassing. Hier is een bestaand kader voor: het Landschapsbeleid en –regeling, dat is opgenomen in het Bestemmingsplan Buitengebied 2018 en in de Structuurvisie + 2014, hoofdstuk 2.3. Toepassing van het Limburgs Kwaliteitsmenu.
Omdat de gemeente aan de Maas ligt, is waterbeheer een aandachtspunt. Het uitgangspunt voor dijkversterking en rivierverruiming is dat dit plaatsvindt met respect voor de aanwezige ruimtelijke kwaliteit. Dat houdt in: integrale aanpak en maatwerk op plekken waar landschappelijke, cultuurhistorische, geomorfologische en natuurwaarden aanleiding geven.
In de visie wordt geconstateerd dat er in de Maasvallei eerder sprake is van nieuwe dijken, dan van versterking van de bestaande dijken. Dat maakt het belang van het betrekken van ruimtelijke kwaliteit bij deze opgave nog urgenter dan elders.
Participatie
In de visie staat dat bij het opstellen dankbaar gebruik is gemaakt van de inbreng van tal van actieve inwoners en maatschappelijke organisaties. De basis van de visie is intern voorbereid tijdens een aantal interne ambtelijke bijeenkomsten. Daarna is de gemeente het gesprek aangegaan met stakeholders en ondernemers, waaronder buurgemeenten, de provincie Limburg, het waterschap, de woningcorporatie, zorgverleners, natuurorganisaties en de Limburgse Land- en Tuinbouw Bond (LLTB).
Speciale aandacht in de visie krijgt de door de gemeente in mei 2018 georganiseerde week ‘Hoe ik Bergen zie’. Deze week bestond onder meer uit toekomstavonden en een tekenwedstrijd voor basisschoolleerlingen. Ook konden geïnteresseerden online reageren. Het programma van de week bevatte onder meer het programmaonderdeel ‘Vraag maar raak aan de ambtenaar’.
De visie meldt eerlijk dat de gemeente de opkomst voor de toekomstavonden aan de lage kant vond, maar stelt daar tegenover dat ruim 350 individuele reacties zijn geleverd op de stellingen. uitgebreid wordt in tekst en data beschreven hoe er op de stellingen, die een week lang door de gemeente hebben gereisd, is gereageerd en welke onderwerpen veel gespreksstof opleverden, zoals identiteit en trots, duurzaamheid, leefklimaat, economie, verkeer, natuur en positieve gezondheid.
